Rozwój lokalnych sieci drogowych vs. rzeczywistość

Rozwój lokalnych sieci drogowych vs. rzeczywistość
Fot. Adobe Stock. Data dodania: 20 września 2022

Prawne uregulowania zadań władz lokalnych, zapisane w ustawie o samorządzie gminnym, nadały gminom odpowiedzialność za całość spraw związanych z rozwojem danego terenu. Uważa się, że rozwój lokalny powinien wynikać z konkretnej wizji kształtowania się w przyszłości obrazu gminy.

Planowanie przyszłości wiąże się z określeniem celów, jakie powinny być osiągane. Idea rozwoju zrównoważonego, polega na kierowaniu procesami rozwoju w taki sposób, aby zapewnić zaspokojenie naszych obecnych potrzeb, bez ograniczania następnym generacjom możliwości realizacji ich aspiracji. Pokonywanie barier rozwoju lokalnego oraz niedopuszczanie do ich powstawania to jedne z zadań władz lokalnych koordynujących i wspierających procesy rozwojowe.

Potrzeby zbiorowe społeczności lokalnej bywają określane szczegółowiej, jako: egzystencjalne, rezydencjalne, kulturalne, społeczne, rozwojowe. Stanowią one szeroki zakres możliwości ich zaspokajania. Warunkiem osiągnięcia optymalnego rozwoju lokalnego jest równomierne zaspokajanie różnych potrzeb lokalnej społeczności w krótkookresowej i w dłuższej perspektywie czasu. Racjonalne inwestycje lokalne kreują rozwój społeczno- gospodarczy gminy w długim i krótkim okresie. Przyjęto, że inwestycje służące budowie i rozbudowie lokalnej infrastruktury technicznej i społecznej powinny być podstawowym czynnikiem wzrostu wartości majątku gminy. Wielkość wydatków inwestycyjnych uzyskanych z inwestycji bywają zaliczane do podstawowych mierników rozwoju społeczno-gospodarczego gmin. Nie możemy jednak zapomnieć, o jakości realizowanych inwestycji w kontekście efektywności inwestowanych środków publicznych. W ostatnich latach rozbudowa lokalnej infrastruktury opierała się głównie na środkach unijnych. Polska, podpisując traktat akcesyjny 16 kwietnia 2003 r. w Atenach, będący prawną podstawą przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, wykonała pierwszy krok do osiągnięcia statutu państwa europejskiego. Kolejnym strategicznym dla całego kraju posunięciem było i jest pozyskanie środków unijnych na różnorodne inwestycje związane z sektorem publicznym i prywatnym. Unia Europejska jest organizacją, która przede wszystkim stawia na promowanie ekonomicznego i społecznego postępu, który powinien być realizowany przez współpracę gospodarczą zrzeszonych państw. Niemal większość inwestycji infrastrukturalnych dla Polski jest realizowana głównie dzięki dotacjom z Unii Europejskiej, które mają tak ważne znaczenie społeczne, ekonomiczne oraz gospodarcze dla poszczególnych regionów. Bez dwóch zdań można stwierdzić, że unijne pieniądze zmieniły polską rzeczywistość, a jednostkami, które najczęściej i najwięcej z nich korzystały są samorządy.

Nie wszystko jednak jest tak kolorowe jak mogłoby być. Wieloletnie zaniedbania w planowaniu realizacji inwestycji doprowadziły do chaotycznego wyboru zasadności inwestowania w rozwój lokalny jak i krajowy. Według NIK ponad połowa zarządców (57 proc.) - nie opracowała takich planów, mimo ustawowego obowiązku "Ich brak utrudnia samorządom kompleksowe rozwiązywanie problemów trans-portowych i komunikacyjnych na podległym obszarze. W konsekwencji urzędnicy wybierali drogi do remontu lub przebudowy na podstawie własnego uznania. Ujawniono liczne przypadki nierzetelnego nadzoru za rządców d róg nad realizowanymi w ramach Programu inwestycjami". Miały one miejsce zarówno na etapie realizacji robót, jak i na etapie końcowych odbiorów. Wieloletnie zaniedbania w tym zakresie mogą w przyszłości przyczynić się do wystąpienia uszkodzeń całej konstrukcji po-szczególnych odcinków dróg, w efekcie konieczne będą rozległe i kosztowne naprawy, które obciążą budżet samorządów.

Do tej pory samorządy wspomagały się nie tylko funduszami z UE, ale również opierały się na narodowym programie przebudowy dróg lokalnych, który był realizowany w latach 2009 - 2015. Podobnie jak w latach poprzednich, samorządy będą mogły ubiegać się o dofinansowanie z budżetu państwa na przebudowę, budowę lub remont dróg powiatowych i gminnych. W całym procesie inwestycyjnym samorządy głównie koncentrują się na pozyskaniu dodatkowego źródła finansowania zapominając o najważniejszym elemencie, jakim jest wykonanie planowanej realizacji w sposób, który spełnia wszystkie wymagania techniczne i jakościowe, jakim inwestycja powinna odpowiadać. Rolą inwestora w procesie inwestycyjnym jest zapewnienie odpowiedniej kontroli nad procesem budowlanym, w celu odpowiedniego wykonania zobowiązania, jakie podjęła strona.

Ustanowienie inspektora nadzoru inwestorskiego na budowie pozwala inwestorowi, który niejednokrotnie nie ma wiedzy technicznej, zabezpieczyć swoje interesy związane z budową. Osoba wypełniająca te funkcje pełni, bowiem role kontrolną nad realizacją zarządzaną przez kierownika budowy.

Niestety większość Inwestorów opiera się jedynie na monitoringu ustawowym, który nie uwzględnia wszystkich możliwych narzędzi, dzięki którym inwestor jest w stanie faktycznie sprawdzić, jakość wykonanych robót. Mowa oczywiście o badaniach laboratoryjnych wyko-nanych warstw konstrukcyjnych nawierzchni. Należy zwrócić uwagę, iż jedynie Generalna Dyrekcja Dróg i Autostrad czyli zarządca 4 % całości dróg publicznych w Polsce prowadzi monitoring inwestycji na każdym etapie jej realizacji tak, aby zlecone Roboty od powiadały założonym wymaganiom technicznym i jakościowym.

Cel inwestycji może być interpretowany tylko w jeden sposób. Sprecyzowane ustalenia, wytyczne oraz kryteria, według których zostanie osiągnięty efekt końcowy, obligują wszystkie strony procesu inwestycyjnego do postępowania zgodnego z prawem oraz ze sztuka inżynierska. Bez koncentracji na pryncypiach inwestycja może być narażona na kilka poważnych rodzajów ryzyk, które mogą mieć negatywny oddźwięk podczas użytkowania danego "produktu".

Najważniejsza zasada, która powinna towarzyszyć wszystkim uczestnikom procesu inwestycyjnego, a zwłaszcza inspektorom nadzoru, to "be focused on", czyli zasada koncentracji na działaniach. Jednym ze znaczących rodzajów ryzyk, jakie powstają podczas procesu inwestycyjnego, to nieobecność inspektorów nadzoru w czasie wykonywania prac zanikających. Nagminne praktyki lekceważenia konieczności przebywania na budowie, czyli w miejscu pracy inspektorów nadzoru, są znaczącym problemem, który dotyka inwestorów publicznych. Badania konstrukcji nawierzchni, ocena jej nośności oraz określenie stanu eksploatacyjnego drogi są warunkiem koniecznym dla obiektywnego i racjonalnego planowania robót utrzyma niowych, zarówno o charakterze inwestycyjnym, jak i w odniesieniu do zabiegów bieżących. Inwestor planując inwestycję powinien, jako warunek konieczny uwzględnić środki na pełną kontrolę jakościową realizowanego zadania tak, aby działania warunkowały możliwość racjonalnego wdrożenia systemów zarządzania eksploatacją nawierzchni. W gromadzeniu niezbędnych danych ważnym czynnikiem jest ich kompletność, tzn. objęcie badaniami każdej realizowanej inwestycji drogowej oraz identyfikacja w ramach jednego projektu wszystkich istotnych parametrów stanu. Umożliwia to dokonywanie kompleksowej oceny przy jednolitej aktualności wszystkich składników (parametrów sta nu).

Sieć dróg lokalnych w Polsce pomimo ogromnego zastrzyku finansowego z UE oraz środków krajowych jest dość słabo rozwinięta, w dodatku charakteryzuje się niską jakością nawierzchni, co negatywnie wyróżnia Polskę na tle innych państw Unii Europejskiej. Drogi powiatowe mają ponad 139 tys. km długości, a gminne 251 tys. km, co stanowi 89 proc. wszystkich dróg publicznych (łącznie 441260 tys. km). Kiepski stan infrastruktury drogowej jest istotną barierą rozwoju poszczególnych regionów, który hamuje ich aktywność gospodarczą, obniża atrakcyjność inwestycyjną oraz konkurencyjność. Negatywnie wpływa również na poziom bezpieczeństwa użytkowników dróg.

Według policyjnych statystyk, co roku trzy czwarte wypadków ma miejsce właśnie na drogach lokalnych. Aby zmienić ten niekorzystny obraz powstał program budowy tzw. schetynówek, który miał poprawić stan lokalnej infrastruktury. W pierwszej edycji Programu (lata 2009-2011) zmodernizowano i rozbudowano sieć dróg lokalnych o łącznej długości ponad 8,2 tys. km - 4,7 tys. km dróg powiatowych oraz 3,5 tys. km dróg gminnych. Wartość inwestycji wyniosła 6,1 mld zł, z czego 2,9 m Id zł pochodziło z dotacji celowych budżetu państwa.

Dotychczasowa realizacja NPPDL znacząco przyczyniła się do poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego (w trakcie inwestycji wybudowano chodniki, ścieżki rowerowe, zatoki autobusowe oraz postawiono sygnalizację świetlną i oświetlenie) oraz znacząco poprawiła stan wizualny przebudowanych odcinków dróg, ponieważ nie można jednoznacznie stwierdzić czy zastosowane materiały oraz wykonane Roboty spełniały wszystkie wymagania jakościowe. Ze względu na spadek dofinansowania z budżetu państwa, tym bardziej, że samorządy nie mają wystarczających środków na samodzielne finansowanie remontów i budowy dróg lokalnych, należy zastanowić się nad wprowadzeniem nowej formuły wspomagania.

Nowa formuła czyli rozwiązanie, które pozwoliłoby na utworzenie nowego regulatora systemowego odpowiedzialnego za planowanie spólnej sieci dróg lokalnych, ustanawiania jednego standardu budowy wraz z prowadzeniem monitoringu jakościowego realizowanych inwestycji oraz letnim i zimowym utrzymaniem całej sieci drogowej. Ministerstwo w swoim oświadczeniu poinformowało, Jż zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 16 grudnia 2005 r. o finansowaniu infrastruktury transportu lądowego (Dz. U. Nr 267, poz. 2251 z późn. zm.)z budżetu państwa corocznie minimum 18% środków z planowanego podatku akcyzowego od paliw silnikowych przeznaczonych zostaje na wydatki związane z budową, przebudową, remontem, ochroną i zarządzaniem infrastrukturą transportu drogowego oraz kolejowego finansowaną i dofinansowaną przez ministra właściwego do spraw transportu.

Podziału środków pomiędzy drogi a infrastrukturę kolejową dokonuje Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej. Przy czym w zakresie dróg środki z akcyzy od paliw silnikowych trafiają jedynie na drogi krajowe zarządzane przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad. W chwili obecnej, wobec konieczności nadrobienia wieloletnich zaniedbań w zakresie infrastruktury drogowej, resort transportu nie widzi możliwości finansowania z Krajowego Funduszu Drogowego innych zadań niż zadania na drogach krajowych GDDKiA. Reasumując, resort transportu dziękuje za kolejną podjętą inicjatywę na rzecz rozwoju infrastruktury. Jednakże należy mieć na uwadze, że wprowadzenie zmian musi być poprzedzone głęboką analizą prawną obecnie obowiązujących przepisów, wraz z analizą skutków finansowych wprowadzenia proponowanych rozwiązań oraz szerokimi konsultacjami społecznymi".

Koncentracja środków jedynie na drogi krajowe pokazuje brutalną rzeczywistość, w której na próżno szukać planowania długofalowego, które spowoduje znaczący dysonans pomiędzy rozwojem lokalnym a krajowym. Tworzenie spójnej sieci drogowej w kraju, to nie tylko zarządzanie siecią dróg krajowych, która zajmuje się teraz minister infrastruktury, ale również spinanie wszystkich dróg, niezależnie od tego, kto jest ich zarządcą, żeby tworzyć pewną całość. Dzisiejsza sytuacja stanowi istotną barierę rozwoju, obniżającą aktywność gospodarczą, inwestycyjną oraz konkurencyjność regionów i ośrodków gospodarczych. Ponadto, utrudnia dostęp do regionalnych i lokalnych centrów rozwoju, jak również komunikację miedzy tymi ośrodkami a ich otoczeniem, przyczyniając się do pogłębienia terytorialnego zróżnicowania aktywności gospodarczej.

Podsumowanie

Nowy program rozwoju gminnej i powiatowej infrastruktury drogowej na lata 2016-2019 został przyjęty z nowymi założeniami, który tylko z definicji ma poprawić wykorzystanie programowych środków na sieć dróg lokalnych.

Celem programu jest poprawa bezpieczeństwa uczestników ruchu drogowego oraz zwiększenie skuteczności i dostępności transportowej. Program w swoich założeniach koncentruje się na powstaniu bezpiecznej, spójnej, zrównoważonej i przyjaznej użytkownikom gminnej i powiatowej sieci drogowej. Oprócz poprawy bezpieczeństwa, celem programu jest także podniesienie standardów technicznych dróg publicznych i ich parametrów użytkowych. Spójny system dróg powiatowych i gminnych będzie sprzyjać wyrównywaniu szans rozwoju regionów oraz budowaniu spójności terytorialnej. Istotnym elementem uwzględnionym w programie jest kryterium techniczno-budowlane, którego przestrzeganie przyczyni się do zachowania jednolitych standardów budowy, przebudowy oraz remontów dróg.

Aby zostały spełnione wszystkie ww. kryteria należy zmienić dotychczasowy sposób wydatkowania oraz zarządzania inwestycjami przez samorządy. Nowe rozwiązanie systemowe w postaci utworzenia Generalnej Dyrekcji Dróg Lokalnych pozwoliłoby na spójną realizację procesów inwestycyjnych koncentrując się na regionalnym zarządzaniu sieci dróg lokalnych, sprawowaniu nadzoru inwestycyjnego poprzez wykonywanie szczegółowego monitoringu realizowanych inwestycji oraz zwiększeniu sta nd a rd ów j a kości owych.
×

DALSZA CZĘŚĆ ARTYKUŁU JEST DOSTĘPNA DLA SUBSKRYBENTÓW STREFY PREMIUM PORTALU WNP.PL

lub poznaj nasze plany abonamentowe i wybierz odpowiedni dla siebie. Nie masz konta? Kliknij i załóż konto!

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu

Podaj poprawny adres e-mail
W związku z bezpłatną subskrypcją zgadzam się na otrzymywanie na podany adres email informacji handlowych.
Informujemy, że dane przekazane w związku z zamówieniem newslettera będą przetwarzane zgodnie z Polityką Prywatności PTWP Online Sp. z o.o.

Usługa zostanie uruchomiania po kliknięciu w link aktywacyjny przesłany na podany adres email.

W każdej chwili możesz zrezygnować z otrzymywania newslettera i innych informacji.
Musisz zaznaczyć wymaganą zgodę

KOMENTARZE (0)

Do artykułu: Rozwój lokalnych sieci drogowych vs. rzeczywistość

NEWSLETTER

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu.

Polityka prywatności portali Grupy PTWP

Logowanie

Dla subskrybentów naszych usług (Strefa Premium, newslettery) oraz uczestników konferencji ogranizowanych przez Grupę PTWP

Nie pamiętasz hasła?

Nie masz jeszcze konta? Kliknij i zarejestruj się teraz!